अपनी दृष्टि को सही करके बेहतर कैसे देखें
दृष्टिसमस्याएंअक्सरमुख्यकारणहोतीहैंजोएकव्यक्तिनेत्रचिकित्सककीसेवाओंकीतलाशकरताहै,लेकिनइसकावास्तवमेंक्यामतलबहैजबहमेंबतायाजाताहैकिहमारीदृष्टिधुंधलीहैक्योंकिहमारेपासएकरेफ्रेक्टिवएरर(अपवर्तकत्रुटि)है?
हमअपनेआसकीदुनियादेखतेक्योंकिजिसतरहहमारीप्रकाशकोरेफरेक्ट(अपवर्तित)करझुकतीहैं。रेफ्रेक्टिवएर्रोर्स(अपवर्तकत्रुटियां)ऑप्टिकलखामियांहैंजोआंखकोसेरोशनीकरनेसेरोकती,जिससेजिससेधुंधलीहोतीहै。प्राथमिकरेफ्रेक्टिवएर्रोर्स(अपवर्तकत्रुटियां)निकटदर्शिता,तथादूरदर्शिताऔरएस्टिगमैटिज्म(दृष्टिवैषम्य)हैं।
रेफ्रेक्टिवएर्रोर्सकोआमतौरपरचश्मायाकॉन्टैक्टलेंसकेसाथ”सही”कियाजासकताहै,याउन्हेंस्थायीरूपसेदृष्टिसुधारसर्जरीकेसाथइलाजकियाजासकताहै।
प्रकाश कैसे आंख के माध्यम से यात्रा करता है
सारावातावरणदेखनेकेलिए,हमारेपासप्रकाशहोना。00एकएकप्रकाशकिरणकोविभक्तपदार्थोंकेआधारपर(डेफ्लेक्टेड),परावर्तित(रेफ्लेक्टेड),मोड़ायाअवशोषित(अब्सोर्बेड)कियाकियासकताहै。
जबप्रकाशपानीयालेंसजैसेएकमाध्यमसेदूसरेमाध्यममेंजाताहै,तोइसकामार्गमुड़ाहुआयाअपवर्तितहोताहै।कुछनेत्रसंरचनाओंमेंपानीयालेंसकेसमानअपवर्तकगुणहोतेहैंऔरतेजदृष्टिकेलिएआवश्यकप्रकाशबिंदुपरप्रकाशकिरणोंकोझुकासकतेहैं।
आंखमेंअधिकांशरिफ्रेक्शन(अपवर्तन)तबहोताहैजबप्रकाशकिरणेंआंखकीघुमावदार,स्पष्टसामनेकीसतहसेहोकरगुजरतीहैं।आंखकाप्राकृतिकलेंसभीप्रकाशकिरणोंकोमोड़ताहै।यहांतककिआंखकीटीयर(आंसू)फिल्मऔरआंतरिकतरलपदार्थमेंअपवर्तक(रेफ्रेक्टिव)क्षमताहोतीहै।
आंख कैसे देखती है
दृष्टिकीप्रक्रियातबशुरूहोतीहैजबप्रकाशकिरणेंजोवस्तुओंसेपरावर्तितहोकरऔरआँखोंकीऑप्टिकलप्रणालीकेमाध्यमसेयात्राकरतीहैं,इसकोअपवर्तितकियाजाताहैऔरतेजफोकसकेलिएबिंदुपरकेंद्रितकियाजाताहै।
अच्छीदृष्टिकेलिए,यहफोकसबिंदुरेटिनापरहोनाचाहिए।रेटिनावहऊतकहोताहैजोआंखकेपीछेकेहिस्सेकोकवरकरताहै,जहांप्रकाशकेप्रतिसंवेदनशीलफोटोरिसेप्टरकोशिकाएंउसीतरहसेछवियोंकोकैप्चरकरतीहैं,जैसाकिकैमरेमेंफिल्मप्रकाशकेसंपर्कमेंआनेपरकरतीहै।इनछवियोंकोफिरव्याख्याकेलिएआंखकेऑप्टिकतंत्रिकाकेमाध्यमसेमस्तिष्कमेंभेजाजाताहै।
जिसतरहएककैमराकेएपर्चरकाउपयोगफिल्मकोसहीतरीकेसेउजागरकरनेकेलिएआवश्यकप्रकाशकीमात्राकोसमायोजितकरनेकेलिएकियाजाताहै,रेटिनातकपहुंचनेवालेप्रकाशकीमात्राकोनियंत्रितकरनेकेलिएआंखकीपुतलीचौड़ीयासंकुचितहोजातीहै।
अंधेरेपरिस्थितियोंमें,पुतलीचौड़ीहोजातीहै।उज्ज्वलपरिस्थितियोंमें,पुतलीसंकुचितहोजातीहै।
रेफ्रेक्टिवएर्रोर्स(अपवर्तकत्रुटियां)केकारण
रेटिनापरप्रकाशकोतेजीसेमोड़नेयाफोकसकेंद्रितकरनेकीआंखकीक्षमतामुख्यरूपसेहै——तीनतरहकीनेत्रकीशारीरिकरचनाओंपरआधारितहोतीहै:
1) आंख की समग्र लंबाई,
2) कॉर्निया की वक्रता और
3)आंखआंखकेअंदरलेंसकीकी。
•आंखकीलंबाई
यदिआंखबहुतलंबीहै,तोरेटिनातकपहुंचनेसेपहलेहीप्रकाशकाफोकसकेंद्रितहोजाताहै,जिससेनिकटदृष्टिताहोतीहै।यदिआंखबहुतछोटीहै,तोप्रकाशरेटिनातकपहुंचनेतक,उससमयतककेंद्रितनहींहोपताहै।यह दूरदर्शिता या हाइपरोपिया का कारण बनता है ।
•कॉर्नियाकीवक्रता
यदिकॉर्नियापूरीतरहसेगोलाकारनहींहै,तोएस्टिगमैटिज्म(दृष्टिवैषम्य)नामकएकस्थितिबनानेकेलिएछविकोअपवर्तितयाअनियमितरूपसेकेंद्रितकियाजाताहै।एकव्यक्तिएस्टिगमैटिज्म(दृष्टिवैषम्य)केसाथयाउसकेबिनानिकटदर्शीयादूरदर्शीहोसकताहै।
•लेंसकीवक्रता
यदिलेंसआँखकीलंबाईऔरकॉर्नियाकीवक्रताकेसंबंधमेंबहुतघुमावदारहै,तोयहनिकटदृष्टिताकाकारणबनताहै।यदि लेंस बहुत सपाट है, तो परिणाम दूरदर्शिता है ।
रेफ्रेक्टिवएर्रोर्स(अपवर्तकत्रुटियां)कापतालगानेऔरउपचार
आपकानेत्रचिकित्सकऔरऑप्टोमेट्रिस्टएकरिफ्रक्शन(अपवर्तन)परीक्षणकरकेआपकेद्वाराहोनेवालीअपवर्तकत्रुटिकेप्रकारऔरडिग्रीकोनिर्धारितकरताहै।
यहकंप्यूटराइज्डइंस्ट्रूमेंट(स्वचालितरिफ्रक्शन)केसाथयाफ़ोरोप्टरनामकएकमैकेनिकलइंस्ट्रूमेंटकेसाथकियाजासकताहैजोआपकेनेत्रचिकित्सकऔरऑप्टोमेट्रिस्ट,आपकोकोएकबारमेंएकलेंसदिखासकताहै।
अक्सर,एकस्वचालितरिफ्रक्शन(अपवर्तन)परीक्षणडॉक्टरकेकर्मचारियोंकेएकसदस्यद्वाराकियाजाएगा,औरफिरनेत्रचिकित्सकयाऑप्टोमेट्रिस्टपरिणामोंकोपरिष्कृतऔरसत्यापितकरेगा।
आपकारिफ्रक्शन(अपवर्तन)यहयहबतासकताहैकिआपकेएकसेअधिकप्रकारप्रकारत्रुटित्रुटिउदाहरणकेलिए,आपकीधुंधलीदृष्टिनिकटदृष्टिताऔर(दृष्टिवैषम्य)दोनोंदोनोंकारणहोसकतीहै。
आपका नेत्र चिकित्सक या ऑप्टोमेट्रिस्ट आपकेचश्मेकेप्रिस्क्रिप्शनकोनिर्धारितकरनेकेलिएआपकेरिफ्रक्शन(अपवर्तन)परीक्षणकेपरिणामोंकाउपयोगकरेगा।एक रिफ्रक्शन(अपवर्तन) परीक्षण, हालांकि,कॉन्टैक्ट लेंस की प्रिस्क्रिप्शनलिखनेकेलिएपर्याप्तजानकारीप्रदाननहींकरताहै,जिसकेलिएकॉन्टैक्टलेंसफिटिंगकीआवश्यकताहोतीहै।
क्याक्याआपनेत्रचिकित्सकचिकित्सकसेमिलनेकेलिएतैयार?
अपने नजदीकी नेत्र चिकित्सक से संपर्क स्थापित करेंताकिवहआपकोहोनेवालेकिसीभीरेफ्रेक्टिवएर्रोर्स(अपवर्तकत्रुटियां)काउपचारकरसके।
页面Updated 4月2020年4月